Halk dilinde şarbon ya da yakma olarak adlandırılan antraks Bacillus anthracis adlı bakterinin sebep olduğu hayvandan insana bulaşan (zoonoz) bir hastalıktır. Şarbon kelimesi Fransızca’dan (charbon) dilimize geçmiş olup bu kelime karbon veya kömür anlamına gelmektedir. İnsanlardaki deri formunda siyah renkli kömür benzeri lezyonların oluşması nedeniyle hastalık bu isimle anılmaktadır.

Bakteri başta otcul hayvanlar olmak üzere sıcak kanlı memelilerde ve insanda hastalığa sebep olabilmektedir. En fazla sığır, koyun, keçi, manda, deve, geyiklerde, daha az olarak da domuz, at ve karnivorlarda hastalık bildirilmiştir. Ölenlerin doğal deliklerinden (ağız, burun, anüs, vulva) gelen kanlarla, açılan veya parçalananların et ve kanlar ile dışarı çıkan mikroplar sporlanır, fiziksel ve kimyasal koşulara dayanıklı hale gelir. Etken spor oluşturabilmesi nedeniyle doğada (toprak, su, merada) uzun süre (50-60 yıl) canlı kalabilmektedir. Bu nedenle antraks şüpheli hayvanlarda saha koşullarında otopsi yapılmamalı acilen Tarım ve Orman Bakanlığı’na bildirilmelidir. Hastalık duyarlı türlerde sindirim, solunum ve deri olmak üzere üç yolla bulaşır.

Deri formu daha çok insanlarda (% 95) görülmektedir. Hayvanlarda dahi nadirdir. Bu formun oluşması için derinin yapısının bozulması ve etkenin burdan girmesi gerekir. İnsanlarda en fazla el, yüz ve bacaklarda yerleşir.

Sindirim formu vegetatif basil ve sporlar, ağız, dil-yutakta bulunan yaralar ve çiziklerden veya sindrim sistemindeki çizik, lezyon, ülser benzeri oluşumlardan girerek enfeksiyona neden olmaktadır. İnsanlar kontamine çiğ ürünler tüketmesiyle etkeni alabilmektedir.

Solunum (Akciğer) formu özellikle toz, post, kıl, yapağı veya yünde bulunan sporların solunum ile alınması sonucu oluşmaktadır. Bu form özellikle bu tarz işlerle uğraşan insanlarda sık görülmektedir.

Hastalığa yakalanan hayvanlarda klinik belirti olarak hayvanlarda titreme, düzensiz ve karışık tüyler, sancı, ruminasyonda durma, süt veriminde azalma, renginde sararma ve bazen kanlı bir görünüm izlenebilir. Hayvan ölmeden hemen önce ve genellikle sonra doğal deliklerden kan gelmesi, kan işeme, boyun, göğüs, yanlar, bel bölgesi, genital organlar civarında ödemlere rastlanabilir. Gebe hayvanlardan bazıları yavru atabilirler. Genellikle 3-6 gün içinde ölüm şekillenir. Hastalıktan ölen hayvanlar kesinlikle açılmamalı ivedilikle Tarım ve Orman Bakanlığı’na bildirilmelidir. Ölen hayvan kadavralarında çok çabuk kokuşma ve bozulma, ölüm sertliğinin (rigor mortis) tam olmaması veya hiç meydana gelmemesi, doğal

deliklerden (ağız, burun, anus, vulva) siyah renkte kan gelmesi ve kanın pıhtılaşmaması antraks hastalığını akla getirmelidir,

Antraks şüpheli bir vaka gözlendiğinde şüpheli hayvanla teması bulunanların en yakın sağlık kuruluşuna başvurmaları önem arzetmektedir. Ölen hayvanlardan alınan örneklerden sonrası çok kısa sürede teşhis konulabilmektedir. Hastalığın doğrulanması halinde ilgili bölgede gerekli tedbirler ve kontrol uygulamaları Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı veteriner hekimler tarafından titizlikle yürütülmektedir.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.

Veteriner Fakültesi Dekanlığı